Energietechnologie in Vlaanderen en Europese opportuniteiten
De transitie van Vlaanderen naar een koolstofarme economie is noodzakelijk voor het realiseren van onze klimaatdoelstellingen, onze energieonafhankelijkheid te verzekeren en de competitiviteit van de Vlaamse industrie te waarborgen en te versterken. Energietechnologie ligt aan de basis van deze transitie. Het innovatiepotentieel in energietechnologie in Vlaanderen kan hierbij optimaal benut en ingezet worden.
Deze energietransitie is niet enkel een Vlaamse maar ook een Europese en mondiale uitdaging. Europa heeft de klimaat- en energiethematiek daarom al jaren hoog op de agenda staan. In de Europa 2020-strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei zijn de 20-20-20 doelstellingen van het Europese energie- en klimaatpakket een hoofddoelstelling. Bijkomend heeft de Europese Raad in 2011 de 2050-doelstelling naar voren geschoven om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 met 80 tot 95% te verminderen ten opzichte van 1990. Europa heeft de innovatie in energietechnologie steeds als cruciaal beschouwd voor het realiseren van deze doelstellingen.
SET-plan
In 2007 lanceerde de Europese Commissie het Strategic Energy Technology Plan (SET-plan) als de essentiële technologiepijler van het Europese energie- en klimaatbeleid. Het SET-plan heeft tot doel het versnellen van de ontwikkeling en de uitrol van koolstofarme technologieën om zo de ambitieuze 20-20-20-doelstellingen te bereiken en Europa op weg te zetten naar een echte koolstofarme economie tegen 2050. Via een sterk gecoördineerde aanpak met alle lidstaten en regio’s wil Europa zijn competitiviteit in de energietechnologiesector handhaven en versterken om zo de klimaat-en energieuitdaging succesvol aan te pakken. Ook de Europese Routekaart naar een concurrerende koolstofarme economie in 2050 benadrukt het grote belang van technologische innovatie en de impact hiervan op zowel de kostenefficiëntie van de energietransitie als de creatie en het behoud van groene werkgelegenheid in Europa.
Voor Vlaanderen biedt het Europese energietechnologiekader heel wat interessante opportuniteiten. Als kleine regio heeft Vlaanderen er alle belang bij om haar Wetenschaps- en Innovatiebeleid slim en strategisch af te stemmen op het Europese beleidskader en de hieraan gekoppelde financieringsinstrumenten. Door de juiste strategische keuzes kan Vlaanderen de Europese financiering als hefboomfinanciering gebruiken voor de versterking van haar eigen innovatiebeleid. De energietechnologiesterkten in Vlaanderen kunnen op deze manier optimaal renderen ten behoeve van onze eigen energietransitie en van ons economisch weefsel.
Slimme innovatiestrategie voor energietechnologie
Met deze visie en ambitie voor ogen organiseerde de energietechnologiesector zich in Vlaanderen de voorbije jaren om een slimme innovatiestrategie voor Vlaanderen uit te werken met het Europese SET-Plan als referentiekader. In 2010 initieerde het departement EWI de studieopdracht 'Energietechnologie in Vlaanderen en Europese opportuniteiten' die tot doel had de energietechnologiesterkten in Vlaanderen in kaart te brengen met het oog op een strategische positionering in het Europese SET-Plan. Voortbouwend op de EWI-studie en de op gang gebrachte dynamiek engageerden een aantal stakeholders zich in 2011 tot een verdere verfijning en verdieping van de strategische oefening. In de zogenaamde SET-Flanders-oefening, hierbij ondersteund door de technologieplatformen Generaties & Smart Grids Flanders. Het resultaat was een gedetailleerde innovatieagenda voor hernieuwbare energie en slimme elektriciteitsnetwerken voor Vlaanderen met technologiespecifieke roadmaps geënt op de Europese SET-Plan Roadmaps.
Innovatieknooppunt Groene Enenergie
In mei 2011 publiceerde de Vlaamse Regering de conceptnota “Innovatiecentrum Vlaanderen” die invulling wil geven aan het gericht innovatiebeleid in functie van de grote maatschappelijke en economische uitdagingen. De nota definieert zes innovatieknooppunten, waaronder het knooppunt Groene Energie, waar de wetenschappelijke en technologische sterkten van Vlaanderen gekoppeld worden aan de grote uitdagingen. Voor elk van de innovatieknooppunten zullen innovatieregiegroepen (iRGs), opgericht in de schoot van de VRWI, strategische innovatieagenda’s (SIA) voor de middellange termijn uittekenen die het Vlaamse innovatiebeleid dienen te versterken mede door een betere positionering van Vlaanderen in het Europese en internationale kader. De iRG Groene Energie bekrachtigt de SET-Flanders-innovatieagenda en nam deze integraal op in de SIA-groene energie. De VRWI publiceerde op 25 oktober 2012 het eindrapport en bijhorend VRWI-advies van de iRG Groene Energie. De iRG groene energie stelt duidelijk dat een langetermijnvisie voor groene energie noodzakelijk is waarbij ingezet wordt op verschillende technologieën en aspecten (hernieuwbare energie, slimme elektriciteitsnetwerken, energieopslag, energie-efficiëntie in gebouwen en bedrijven, energiebesparing). De SET-Flanders-innovatieagenda is ongetwijfeld de leidraad bij het uitwerken van deze visie.
Een Vlaamse strategische visie voor energietechnologie is ook een belangrijke basis voor de verdere structurering en financiering van het Vlaamse innovatiebeleid. Knelpunten in het huidige innovatieinstrumentarium, zoals de ondersteuning van piloot-, demonstratie- en valorisatieprojecten, zouden weggewerkt moeten worden. Daarnaast zou naast de huidige projectmatige benadering een programmatorische ondersteuning uitgewerkt moeten worden die Vlaanderen moet toelaten versterkt deel te nemen aan Europese initiatieven en programma’s met het oog op de meer geïntegreerde en gecoördineerde aanpak van het toekomstige Horizon 2020-programma.